Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlının “Qafqazinfo”ya müsahibəsi:
- Mübariz müəllim, bizdə belə bir tendensiya var ki, adətən yeni vəzifəyə təyin olunanlar təyinat aldıqları yerlərdə kadr dəyişikliyi edirlər. Sizin rəhbərliyiniz altında da Komitədə bir neçə kadr dəyişikliyi baş verib. Növbəti dəyişikliklər nəzərdə tutulurmu?
- Əvvəla, mən vəzifəyə gələndən sonra bizdə hər hansı kadr dəyişikliyi olmayıb. Mən bütövlükdə iş prosesində insanlarla işləməyin bir yolunu bilirəm. Öz vəzifəsini yerinə yetirməyə qadir olan şəxslə axıra qədər davam etməyə hazıram və bu mənim prinsipimdir. “Dövlət qulluğu haqqında” qanun var. Burada işləyənlərin hamısı dövlət qulluğundan keçib test vasitəsilə imtahan verərək işə qəbul olunublar. Biz o şəxsləri hansısa formada işdən çıxardıb başqaları ilə əvəzləmək niyyətində deyilik. Yalnız o halda bu baş verə bilər ki, kimsə vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməsin. Bura dövlət qurumudur. Hansısa özəl şirkət deyil ki, kimdənsə xoşun gəlmirsə, onu işdən kənarlaşdırasan.
Mən bura təyin olunandan sonra yalnız köməkçi dəyişib. Köməkçinin dəyişməsi isə obyektiv səbəbdən baş verir. Çünki hər bir şəxs işlərini köməkçisi vasitəsilə həyata keçirir. Bu və ya digər sənədləri ondan qəbul edir. Əvvəl işləyən köməkçi öz işini başqa işdə davam etdirir. O, işdən çıxarılmayıb. Hazırda məzuniyyətdədir.
Mənim məqsədim kimisə yeniləmək, əvəzləmək deyil. Bizdə imtahan verərək hüquq şöbəsindəki vakant yerə gənc oğlan qəbul olunub. Söhbətdən keçib, əmri verilərək işə başlayıb.
Daha sonra komitədə olan vakant yerə aparat rəhbəri təyin olunub. Burada da kadr dəyişikliyindən, komanda yığmaqdan söhbət getmir. Hansısa idman yarışı deyil ki, komanda yığılsın.
Bizim komandamız dövlətimizin siyasətidir. Burada olan insanlar da dövlət siyasətini həyata keçirən məmurlardır.
- Sizin son günlər yas məclisləri ilə bağlı cəmiyyətə verdiyiniz tövsiyələr var. Sizcə, həmin tövsiyələr ictimaiyyət tərəfindən dərk edilibmi? Çünki hələ də bəzi adamlar deyirlər ki, biz yasda aş, başqa yeməklər vermək istəyirik...
- Hər bir millətin özünün adət-ənənələri var. Millətlərin, xalqların adət-ənənələri onların mənsub olduğu dinlə çox sıx sürətdə bağlıdır. Din də milli adət-ənənələrə ən çox təsir göstərən elementlərdən biri sayılmalıdır. Azərbaycanda əhalinin 96 faizi İslam dininə sitayiş edir. Yas mərasimləri ilə bağlı bizim qaldırdığımız məsələ cəmiyyəti düşündürür. Dəfələrlə bu mövzu gündəmə gəlib. Biz də bu məsələdə cəmiyyətin istək və arzusunu nəzərə almışıq. Yas mərasimlərində həddindən artıq israfçılığa yol verilməsi, onu hansısa formada dəbdəbə şəklində keçirmək nə dinimizə, nə də milli adət-ənənəmizə uyğundur. Səmavi dinlərin hamısında israfçılıq həddindən artıq tənqid olunur. İslamın özündə də israfçılıq bağışlanılmaz hallardan biri kimi özünə yer tapıb. Hətta Qurani-Kərimdə məxsusi ayədə deyilir ki, nə əldən çox möhkəm ol, nə də israfçı ol. Bunlardan birində səni qınayarlar, birində isə peşman olarsan.
Yas mərasimlərində dinimizə, adət-ənənələrimizə uyğun dəyişikliyə ehtiyac var. Bu dəyişikliklər də əhalinin razılığı, tövsiyəsi ilə təbliğat vasitəsi ilə həyata keçirilməlidir.
Azərbaycan çox sürətlə inkişaf edir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə, biz Ulu Öndərin vaxtından başlayaraq inkişaf tempimizi daha yüksək səviyyəyə qaldırmışıq. Azərbaycan bir sıra sahələrdə nümunəvi ölkə kimi fəaliyyət göstərməkdədir. Təsəvvür edin ki, bizim inkişaf sürətimiz adət-ənənələrimiz, milli düşüncə tərzimizə də təsir göstərməkdədir. Biz bu inkişafdan geri qala bilmərik. Sosial sahədə də sürətli dəyişikliyə ehtiyac var. Belə olanda da biz adət-ənənələrimizə diqqət yetirməliyik. Yas mərasimlərində də bizim tövsiyələrimiz özünü doğrultmaqdadır. Əksər rayonlarda yeddi və üç mərasimi birləşdirilib. Hansısa ifrat formada yas mərasimi keçirmək dayandırılıb. Bir çox yerlərdə yas mərasimlərində yemək vermək məsələsi həll edilib. Bütövlükdə süfrələr insanları qane edəcək səviyyəyə enib. İnsanları qane edəcək dedikdə, mən həm mənəvi, həm də psixoloji məsələləri nəzərə alıram.
Qaldı ki, kimsə plov vermək istəyir məsələsinə, görünür bu adamlar ehsan anlayışını o qədər də yaxşı mənimsəməyiblər. Ehsan yalnız yemək deyil. Ümumiyyətlə, yemək insanın yaddaşında qalmayan elementlərdən biridir. Mən sizdən soruşsam ki, axırıncı dəfə ən yaxşı yeməyi harada yemisiniz, xatırlaya bilməyəcəksiniz. Bizdə də yaxşı deyim var. Heç dünən yediyim yadımda deyil. Görürsünüz, insanın yaddaşında yemək qalmır. İnsanın yaddaşında yaxşılıq qalar. Məsələn, siz tələbə olarkən kimsə sizin təhsil haqqınızı ödəmiş olsaydı, ömrü boyu onu yaddan çıxarmazdınız. Yaxud kimsə hansısa xəstəni müalicə üçün maliyyələşdirsəydi, xəstə heç vaxt onu unutmazdı. Və yaxud kimsə haradasa bulaq tiksəydi, ağac əksəydi və s. insanlar onu həmişə xatırlayardı. Amma yeməyi heç kim xatırlamaz. Ona görə də yemək ehsan deyil. O gündəlik tələbatdır. Ehsan isə insan yaddaşına hopmalı olan xeyirxah əməldir. Ona görə də ehsan anlayışını düzgün qavramaq, tətbiq etmək lazımdır. Kimsə yeməyi ehsan hesab edirsə, həmin şəxs Qurani-Kərimdə olan ehsan anlayışını ilə bağlı tələbi kifayət qədər mənimsəmir.
İnsan üçün iki qiymət dəyişməzdir, böyük dəyərdir. Biri cansağlığıdır, biri də vaxt. İnsan üçün ömür çərçivədədir. Bu ömür vaxtdan, vaxt isə dəqiqələrdən, saniyədən ibarətdir. İnsan bu vaxtdan səmərəli istifadə etməlidir. Siz mənasız vaxt itkisini, ömrünüzün bir hissəsini könüllü olaraq yaşamamış kimi saya bilərsiniz. Ona görə də indiki texnologiyalar əsri tələb edir ki, biz hər şeyi zamana uyğun quraq. İnsanlar yas düşən yerə dərdə şərik olmaq üçün başsağlığı verməyə gedirlər. Başsağlığını telefonla, insanı görəndə, mətbuat, “Qafqazinfo” vasitəsilə də demək olar. Bu başsağlığını vermək üçün 400 km yol getməyə ehtiyac varmı?
Əgər hardasa bir şəxs vəfat edibsə, onun ən yaxın əzizləri yas mərasiminə gedə bilər. Onun salam verdiyi, çörək kəsdiyi minlərlə insanın ora getməsinə ehtiyac varmı? Hesab edirəm ki, ehtiyac yoxdur.
Azərbaycanın bir tərəfindən o biri tərəfinə ən uzağı 5 saata getmək olur. Bəziləri deyir ki, qonağım gəlib. Bəs ona nə verməliyəm? Qonaq 3 saat yol gəlib. Vacibdir ki, 3 saatdan sonra yemək yesin? Əgər onun ora getməyi vacibdirsə, bir stəkan çay, bir parça halva ilə içib geri dönsə, onun orada yemək yeyərək zaman itirməyinə ehtiyac qalarmı? Ən əzizlər təbii ki, ailə üzvləridir. Orada öz yeməyini yeyəcək.
Min adam bir tanınmış adamın yasına gəlirsə, onu ev sahibi necə qarşılasın? Toy deyil ki, dəvətlə çağırılsın. Ailə üçün qonaqları yerləşdirmək, onlara diqqət yetirmək problem yaradır. Və yaxud bir insan rayonda vəfat edir. Şəhərdə gəlib yenə çadır quraraq başsağlığı qəbul edir. Qardaşım, sən artıq başsağlığını qəbul etmisən. Sənə telefonla başsağlığı veriblər. Təkrar-təkrar başsağlığı qəbul etməyə ehtiyac varmı? Sənin dərdinə şərik olmağın ən böyüyü sənə əziyyət verməməkdir. Sənə əziyyət verməklə dərdinin üstünə dərd gətirməyə ehtiyac varmı?
Bu çox ciddi məsələdir. Kimsə hesab edirsə ki, o yemək vermirsə, bu əzizi üçün ehsan verməmiş sayılacaq, o dindən xəbərsiz adamdır. O insan ehsanı bir iş görmək istəyirsə, daha xeyirxah iş görsün. Həmin kənddəki məktəbə kompüter bağışlamağın özü də bir ehsandır. Yeməyi ehsan hesab edirsənsə, onda yemək hazırlayıb fəqir-füqəraya payla. Və yaxud ərzaq şəklində kasıblara payla.
Yüzlərlə insanın toplaşdığı o məclislərdə nə qədər yeməklər artıq qalır. Əgər sən bunu ehsan sayırsansa, bilirsənmi ki, yeyilməyən yeməklərin axırı nə olur? Ehsan atıla bilər? O axıra qədər yeyilməli idi. Deməli, o qədər olmalı idi ki, yeyilib bitsin.
Mən sizə bizim poçtanı göstərə bilərəm. Bizə yazan yüzlərlə insan bu tövsiyələri dəstəkləyir.
- Hazırda qəbir daşları məsələsi də aktualdır. İnsanların imkanı oldu-olmadı biri digərindən geri qalmasın deyə bahalı qəbir daşları düzəldirlər. Bunun qarşısını almaq üçün nə kimi addımlar atılmalıdır?
- Məzarlıqlarımız sistemli şəkildə tərtib olunmalı, orada baş daşları, qəbirüstü nişanələr tam olaraq dinimizin tələblərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Qəbiristanlıq muzeyə çevrilə bilməz. Qəbirlər bir-birindən kəskin şəkildə fərqlənə bilməz. Kəskin fərqlər həmin qəbiristanlığa girəndə də o qədər xoş əhval-ruhiyyə yaratmır. Bu məsələlər əlbəttə, qanunla tənzimlənməlidir. Yas mərasimləri qanunla tənzimlənə bilməz. Əlbəttə, biz bütün islahatları həyata keçirmək üçün din xadimləri, xüsusilə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi ilə çox ciddi məsləhətləşirik. Onlar da israfçılığın əleyhinədir. İsrafçılıq təkcə müsəlman ailələrinə deyil, Azərbaycanda yaşayan xristian, iudaist və digər ailələrə də məxsusdur.
- Bu yaxınlarda Təzəpir məscidində verilən ehsanların birində israfçılıq hallarının yaşandığının şahidi olduq...
- Mən yas mərasimləri ilə bağlı gedən prosesdə Təzəpir məscidində olmuşam. Mənim olduğum məclisdə yalnız çay, halva, xurma verilib, yemək olmayıb. Mətbuat yazıb ki, orada yemək verilib. Bunu özüm görməmişəm. Mətbuatın hər yazdığına da etibar etmirəm. Bəzən sensasiya yaratmaq, qurumlar arası münasibətləri gərginləşdirmək xatirinə yazılar yazırlar. Amma biz bu prosesin başlanğıcındayıq. Bu, zaman tələb edir. Biz sosial-psixoloji baxımdan ənənələrimizlə bağlı keçid mərhələsinə qədəm qoymuşuq. Ona görə də, bəzi yerlərdə bu tövsiyələr yerinə yetiriləcək, bəzilərində yerinə yetirilməyəcək. Biz onun tərəfdarıyıq ki, burada heç bir zor tətbiq edilməməlidir. Burada yalnız təbliğat öz işini görməlidir. Hər kənddə ziyalılar, ağsaqqallar bir araya gəlib məsələni konsensus yolu ilə həll etməlidir. Əsasən də yas mərasimləri ilə bağlı vaxt azalmalıdır. Üç mərasimi ilə yas başa çatmalıdır. 40 mərasimi vəfat edənlərin yalnız yaxınlarının iştirakı ilə olmalıdır. Üç mərasiminə gələn 40 mərasiminə də gəlib başsağlığı verir. İki dəfə baş sağlığı verəcəksən? Vermisən axı bir dəfə. Toya neçə dəfə gəlirlər? Bir dəfə. Hər dəfə gəlib toyu təbrik edirlər? Bəzən biz adət-ənənəmizin girovuna çevrilirik. Adət-ənənə dediyimizi dinimizlə bağlamaq istəyirik. Bunu İslam diniylə bağlamaq olmaz. Bunlar hamısı bütpərəstliyin, Zərdüştlüyün qalıqlarıdır. İslamda yas mərasimi 3 günə bitib. Peyğəmbər (s) əmisi oğlu Cəfər vəfat edəndə üç gün məsciddə duraraq yalnız gələnlərdən başsağlığı qəbul edib. Halbuki o dövrdə nə telefon, nə də yüksək sürətli nəqliyyat var idi. Biz Allah-Təaladan gələn, peyğəmbərimizə nazil olan Qurani-Kərimin tələblərinə uyğun olaraq bu işləri görmək istəyiriksə, belə görməliyik. Yox, biz bunu hansısa başqa xalqların, dinlərin törəməsi kimi bizə keçən bir iş kimi görmək istəyiriksə, mən deyirəm ki, bu iş düz deyil. Siz fikir verirsiniz ki, bu məsələni millət vəkilləri, ziyalılar müdafiə edirlər. Əleyhinə çıxan bəzi adamlar var. Ola bilsin ki, onların burada maraqları var. Hesab edirəm ki, mərasim yerlərinin sayı daha da artmalıdır. Biz dediyimiz formada yas mərasimləri keçirəndə onlar da həm maddi baxımından özlərini yaşada biləcək, həm də ola bilər ki, öz xərclərini ödəyə biləcəklər. Eyni zamanda savab qazanacaqlar. İnsanlar əziyyət çəkməyəcək, az məsrəflə yası yola verəcək, ailələr borca düşməyəcək, gedib buna görə kredit almayacaq.
Və yaxud məzarlıqlarda bahalı daşları qoymağa ehtiyac qalmayacaq. İnsanlar bəhsəbəhs düşməyəcək. Daşlar, qəbirlər eyni olanda, imkanlı ilə imkansızın fərqi olmayanda insanlar bunu görəcək. Hər kəs açıq ürəklə qorxmadan bu işi görəcək. Amma indi bəziləri başqasının mərmərdən, qranitdən olan daşını görəndə düşünür ki, birdən mən başqa daş qoysam qınayarlar və s. Halbuki mərmər, qranit daşlara sərf olunan vəsait daha xeyirli işlərə sərf oluna bilər.
- Sizin son günlər həyata keçirdiyiniz işlər cəmiyyət tərəfindən maraqla qarşılanıb, müsbət rəy alıb. Daha nə kimi işlər görməyi planlaşdırırsınız?
- Komitə müxtəlif təşəbbüslərlə çıxış edir və bundan sonra da çıxış edəcək. Dini maarifləndirmə ilə bağlı çox böyük işlər görəcəyik. İTV-nin efirində Komitənin nəzarətində olan veriliş var idi. Həmin veriliş yenə davam edəcək. Bizim qəzetimiz nəşr olunur. Həmin qəzet vasitəsilə fikirlərimizi çatdırırıq. Biz gələn ildən dini diskussiyalar ilə bağlı elmi xarakterli jurnalımızı nəşr etdirməyə başlayacağıq. Bizim ən çox görəcəyimiz işlərdən biri insanlarla təmas qurmaqdır. Bütün rayonlarda görüşlər keçirəcəyik. Çalışacağıq ki, bütün məscidlərə baş çəkək. Bizim axundlar, din xadimləri ilə yaxın təmaslarımız var. O cümlədən QMİ və onun sədri olan hörmətli şeyximizlə şəxsən bu məsələlər ilə bağlı geniş fikir mübadiləm var. Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadənin də ölkəmizdə məzarlıq, yas mərasimləri ilə bağlı tövsiyələri var. Vaxtilə QMİ də bununla bağlı fətva verib. Eyni zamanda Prezident Administrasiyasında Millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə şöbə yaradılıb. O istiqamətdə də çox böyük işlər görülür. Bilik Fondu yaradılıb. Biz eyni zamanda xarici ölkələrin dini qurumları ilə əlaqələrimizi bundan sonra daha da genişləndirəcəyik. Onlarla təcrübə mübadiləsi aparılacaq.
Amma bizim hədəfimiz ölkənin daxilidir. Ölkənin daxilində biz qeyri-ənənəvi islami cərəyanların baş qaldırmasına imkan verməyəcəyik. Azərbaycanda dini baxımdan qarşıdurmaya cəhd göstərmək istəyirlər. İnsanları müəyyən vasitələrlə öz təsirləri altına salaraq Azərbaycanın ictimai-siyasi sabitliyinə xələl gətirmək istəyirlər. Biz onları ideoloji cəhətdən də tərksilah edəcəyik. Bütövlükdə onların Azərbaycanda kök salmasına imkan verməyəcəyik. Biz bunu ideoloji iqtisadi-siyasi bütün vasitələrlə edəcəyik. Milli adət-ənənələr və dinimizdə olan tələblərin normal icrası üçün şərait yaratmışıq. Ölkəmizdə milli-dini inkişafın irəli getməsində nə lazımdırsa, onu edəcəyik. Yeni müasir tipli məscidlərin tikilməsinə dəstək verəcəyik. Dövlətin buna dəstəyi göz önündədir. Bu gün Azərbaycanda 2050-yə qədər məscid var. Prezident İlham Əliyevin birbaşa göstərişi ilə çoxsaylı məscidlər bərpa olunub. Heydər Əliyev Fondunun, hörmətli Mehriban xanımın təşəbbüsü ilə bir çox ziyarətgahlar təmir olunub. Binəqədi rayonunda çox böyük bir məscid inşa olunmaqdadır. Dövlət-din münasibətləri Konstitusiyaya və qanunlara söykənərək həyata keçirilir. Ölkəmizdə qeyri-ənənəvi cərəyanların, qrupların müəyyən mənada fikirlərini yaymaq üçün zərərli hesab etdiyimiz ədəbiyyat və məmulatlar dövriyyəyə çıxarılır. Bunun qarşısını almaq üçün ciddi və təxirə salınmaz tədbirlər görəcəyik. Bizim milli təhlükəsizliyimizə xələl gətirən bu və ya digər cərəyanların qarşısını almaq üçün hüquq-mühafizə orqanları ilə sıx əməkdaşlıq edəcəyik. Bütövlükdə milli təhlükəsizlik orqanları ölkəmizi bütün sahələrdə olduğu kimi ideoloji sahələrdə də olan zərərli meyllərdən qorumaqda çox böyük işlər görməkdədir. Biz də bu məsələlərdə öz sözümüzü deyəcəyik və köməyimizi göstərəcəyik. Bizim yerlərdə şöbələrimiz var. Onlar bu işi həyata keçirməkdədir. Mərkəzi Aparatımız var, şöbələrimizin sayını artırmağı düşünürük. Çox yaxşı işçilərimiz var. Yüksək səviyyəli ilahiyyatçılar, alimlər burada çalışırlar. Eyni zamanda Elmlər Akademiyasında olan alimlərlə əməkdaşlıq edirik. Bu işlər yalnız bir komitənin işi deyil.
Din dövlət münasibətlərinin həllində bütün cəmiyyətin, ziyalıların hərəkətə keçməsi olduqca vacibdir. Yeni Azərbaycan Partiyası bu işlərin görülməsində çox böyük fəallıq göstərir. Yerli rayon təşkilatlarımız müxtəlif tədbirlər keçirirlər. Gənclərimiz arasında izahat işi aparırlar. Sosial-iqtisadi cəhətdən keçid mərhələsini arxada qoysaq da, mənəvi-psixoloji, adət-ənənələrlə bağlı məsələlərdə keçid mərhələsinə daxil olmuşuq.
- Toy mərasimlərimizdə də bu cür israfçılıq halları baş verir...
- Toy mərasimlərimizdə də çatışmazlıqlar var. Bununla bağlı da keçmiş deputat həmkarlarım çox ciddi layihələr üzərində işləməkdədirlər. Əminəm ki, bu sahədə də biz ciddi irəliləyişə nail ola biləcəyik. Biz güclü xalqıq, millətik. Gözəl ərazidə yerləşirik. Dünyada olan 50 milyon azərbaycanlının ümid, istinad yeri müstəqil Azərbaycandır. Prezident İlham Əliyevin başçılığı ilə biz böyük işlər həyata keçiririk. Biz düşmənlə üz-üzəyik. Ermənistan bizə hücum edib. Bu təcavüzkarı dəf etmək üçün biz bütün sahələrdə güclü olmalıyıq. Milli adət-ənənələrimiz bizim üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Lakin zaman-zaman milli adət-ənənələrin özündə də düzəlişə ehtiyac var.
- Mübariz müəllim, öllkədə belə bir tendensiya müşahidə olunmaqdadır. Bir müddət ayrı-ayrı dini cərəyanlara məsələn, vəhhabilərə, bir müddət nurçulara, vəhhabilərin bəzi qanadlarına qarşı mübarizə gedir. Mübarizə mediada mütəmadi işıqlandırılır. Amma elə vaxt olur ki, bu məsələlərin hamısı gündəmdən çıxır. Bu o deməkdir ki, təhlükə sovuşub?
- Bizdə ictimai-siyasi sabitlik olduğu kimi, dini baxımdan da sabit ölkələrdən biriyik. Bizdə məzhəblərarası toqquşma müşahidə olunmur. Məzhəblərarası qarşıdurma tariximizdə də qeydə alınmayıb. Bəzi ölkələrdə dinlər, məzhəblərarası toqquşma özünü açıq şəkildə nümayiş etdirir. Biz tolerantlıq nümunəsiyik. Tolerantlıq öz mövqeyindən geri çəkilmək demək deyil. Tolerantlıq qarşı tərəfin mövqeyini dinləyib onla əməkdaşlıq etməkdir. Bizdə ənənəvi İslam var. Bu o deməkdir ki, ərazimizdə İslam dininin tarixən formalaşmış qaydaları, ənənələri olduğu kimi yaşamalıdır. Bir də ki, kənardan bizə hansısa dinlərə, cərəyanlara təşviq etmək istəyənlər var. Həmin cərəyanlar dinlərin özləri tərəfindən inkar olunub. İslam dini xırda cərəyanları, bəzi qrupları qəbul etmir. Xristianlığın özünün də qəbul etmədiyi bir neçə cərəyanlar var. İslamda şiəlik, sünnilik məzhəbi var. Bu məzhəblərlə bağlı ölkəmizdə heç vaxt problem olmayıb. Bu məzhəb bölgüsünü xalq mental, genetik olaraq yaddaşında yaşatmır.
Azərbaycana kənardan vəhhabiliyi, onun qanadlarını, nurçuluğu gətirib təşviq edərək onu yaymaq istəyənlər var. Bunları da yaymaq istəyənlər özlərinə tərəfdar toplaya bilmir. Çünki Azərbaycan xalqı özünün milli adət-ənənəsindən, tarixən formalaşmış qaydalardan uzaqlaşmaq niyyətində deyil. Azərbaycanlı gənc vəhhabinin geyindiyi geyimi və onun zahiri görkəmindəki dəyişikliyi qəbul etmir. Belə olan halda onun qəbul etdiyi, təşviq etdiyi xətti də qəbul etmir. Azərbaycanda məscidlərdə insanlar rahat şəkildə dini ayinlərini həyata keçirir və namaz qılır. Qadınların geyimlərində sərbəst şəkildə dini elementlərdən istifadə var. Heç kim buna qadağa qoymur.
Mən yerlərdə görüşlər keçirirəm, müxtəlif dini qrupların nümayəndələri ilə də görüşürəm. Onlarla dini baxımdan da fikir mübadiləsi edirik. Mən onlara da açıq şəkildə demişəm ki, sizin Azərbaycanda təbliğ etdiyiniz xətt özünə yer tapmayacaq. Birincisi, xalq istəməyəcək. İkincisi isə, biz buna imkan vermərik. Biz hansısa ölkə deyilik ki, kimsə gəlib burada missionerlik edib, nəsə yaymaq istəsin. Azərbaycan dini cəhətdən oturuşmuş ölkədir. Burada missionerlik etmək istəyən peşman olub qayıdacaq.
Bu məsələlərin mediaya çıxmasına gəlincə isə, mətbuat bu məsələlərə, hadisələrə uyğun olaraq reaksiya verir. Mətbuat öz işini gündəlik hadisələr üzərində qurub. Bütövlükdə elmi nəzəri araşdırmalarda, yazılarda bu məsələ daima gündəlikdədir və təhlil olunur.
Mən hesab edirəm ki, din-dövlət münasibətləri, Komitənin, hökumətin bu sahədəki gördüyü işlərdən yazanda obyektiv olmaq lazımdır. Yas mərasimləri ilə bağlı radikal müxalifətin mediasını izləyəndə görürəm ki, sensasiya xarakterli dəqiq olmayan məlumatlar yayırlar. Amma bir dəfə görmədim ki, onlar yazsınlar ki, bu lazımdır. Bəlkə onlar istəmirlər ki, ölkədə bu cür islahatlar olsun. Bəlkə onlar istəyirlər ki, biz xurafat dövründə qalaq. Təhlil etmək əvəzinə sensasiya axtarırlar. Hansı zərərli adət-ənənələr varsa, onları aradan qaldırmaq üçün təşviqat aparmaq lazımdır. Vaxtilə Azərbaycanda qızları ərə verəndə başlıq alırdılar. İndi görürsünüz ki, bu yoxdur. Əmiqızı, xalaqızı, xalaoğlu evlənmələri var idi. Görürsünüz, bu nə qədər azalıb. İnsanlar başa düşüblər ki, bu talassemiya xəstəliyi yaradır, qorxuludur. Biz zamana uyğunlaşmalıyıq. Amma milli adət-ənənəmizin nüvəsinə toxunmalı deyilik. O nüvə əbədidir. O, inkişafımızdan, mentalitetimizdən irəli gəlir. Heç kim də bu nüvəyə toxunmaq niyyətində deyil. Sadəcə, bu nüvənin içərisinə daxil olmaq istəyən yad cisimlərin qarşısını almaq istəyirik.
- Bizə elə gəlir ki, bu məsələlərin bir müddət gündəmdə qalıb, sonra yoxa çıxması xüsusi adamlara xidmət edir. Siz necə düşünürsünüz?
- Bilirsiniz, mən dəqiq deyə bilmərəm ki, bu niyə belə olur. Amma mətbuata bir arzumu bildirmək istəyirəm. İstərdim ki, mətbuat hansısa xırda dini qrupların nümayəndələrinin öz “Facebook” səhifələrində yazdıqları mənasız bir ifadəni manşetə çıxartmasın. Çünki manşetə çıxarmaqla həmin kiçik qrupun nümayəndəsinin mövcudluğunu sən cəmiyyətə göstərmək istəyirsən. Hər şeyi öz adıyla adlandırmaq lazımdır. Arxasında heç kim dayanmayan kiçik qrupları manşetə çıxaran mətbuat onun səviyyəsinə enir. Ciddi mətbuat ciddi mövzuları gündəmə çıxarır. Mətbuat məsələn, İŞİD-i xilafət dövləti kimi təqdim edir. Onu “İslam-Şam Dövləti” adı altında mövcud olan terror qrupu kimi təqdim etmək lazımdır. Sən onu xilafət dövləti kimi də tərəzidə yüksəltmiş olursan. Kimsə, hansısa axmaq “Facebook” səhifəsində dövlət idarəsi haqqında fikir yazır. Sən onu manşetə çıxarırsan. Heç bilinmir ki, o adam kimdir. Bu zaman olursan sarı, bulvar mətbuatı. Ciddiliyini itirirsən. İnternet hörümçək torudur. Orada hamı ağlına gələni yaza bilər. Orada sənin haqqında şayiə yazsaq, o da ciddi mətbuatda işıqlandırılsa, necə qəbul edərsən? Media milli maraqlara zidd olan fikirlərin, adamların mətbuata çıxmasına imkan verməməlidir. Hərbi sirlərimizlə bağlı məsələlərdə diqqətli olmalıdır. Dini məsələlərdə də bunu nəzərə almalıdır. Hər başına əmmamə qoyan din xadimi deyil. Din xadimi QMİ-də qeydiyyatdan keçmiş icma rəhbəri və Komitədə təsdiqini almış şəxsdir. QMİ dinlə bağlı açıqlama verə bilər. Amma hansısa xırda dini qrupun başçısı dinlə bağlı fikir söyləyirsə, onun fikri bizim üçün əsas sayıla bilməz.
- Siz də İŞİD-lə bağlı məsələyə toxundunuz. Məlumdur ki, Azərbaycanda hələ də İŞİD-in sıralarına qoşulanlar, Suriyaya cihad adı ilə gedənlər var. Bununla bağlı hazırda vəziyyət necədir?
- Bizim yerli təşkilatlarımız bunlarla bağlı işlər görürlər. Ən böyük silahımız sözdür. Bu yolla insanları tutduğu mövqedən döndərməyə çalışırıq. Buna nail olduğumuz yerlər də var. Ailələr bizə müraciət edir. Onlarla görüşlər keçirilir. Həmin ərazilərdə gedən döyüşlərin cihad olmadığı bildirilir. Cihad insanın özüylə, nəfsiylə döyüşüdür, eyni zamanda din uğrunda aparılan mübarizədir. Cihad təkcə qılınc savaşı deyil, həm də söz savaşıdır. Peyğəmbərin (s) mübarizəsi yalnız qılınca söykənmirdi, eyni zamanda sözə söykənirdi. Geopolitik cəhətdən toqquşma meydanı olan ölkələrdə gedən müharibənin bizə aidiyyatı yoxdur. Bizim müharibəmiz ərazimizi işğal edən ölkəylə, yəni Ermənistanladır. Bu gün əsgəri xidmətini yerinə yetirən şəxs faktiki olaraq cihadını yerinə yetirmiş olur. Cihad üçün başqa məmləkət axtarmaq lazım deyil. Öz məmləkətində xalqın, dövlətin üçün aparacağın cihad var. Hüquq-mühafizə orqanlarının, milli təhlükəsizlik orqanlarının bu sahədə apardığı əvəzedilməz işlər var.
- Dini Komitə elə bir dövlət qurumudur ki, yarandığı bir neçə il ərzində dörd dəfə rəhbəri dəyişib. Siz artıq 4-cü rəhbərsiniz. Bu prosesi bir tərəfdən də demokratik addım kimi qiymətləndirmək olar. Belə fikirlər var ki, Komitədə rəhbərlərin tez-tez dəyişməsi QMİ sədri ilə münasibətlərə görədir. Siz necə düşünürsünüz?
- Siz indiyə qədər çox gözəl suallar verdiniz. Amma bu sual dedi-qodu xarakterində olduğu üçün icazənizlə cavab verməyim.
- Siz bu vəzifəyə təyinat alanda sevindik, amma eyni zamanda üzüldük də. Çünki partiya adından mediaya daimi açıqlamalar verən bir şəxsi itirdik. Komitəyə rəhbərlik etdiyiniz bu müddət ərzində də mediaya bir qədər qapalı olmusunuz. Səbəbi nədir?
- Komitəyə rəhbər təyin olunanda dərhal “Qafqazinfo”nun rəhbəri müsahibə almaq üçün mənə müraciət etdi. Mən o zaman xahiş elədim ki, bir müddət gözləyək. Mən məsələlərin içərisinə girməliyəm. Və bu gün görürsünüz ki, sizə müsahibə verdim. Mən həmişə jurnalistlər üçün açığam. Eyni zamanda YAP icra katibinin müavini kimi öz vəzifəmi partiyada davam etdirirəm. Partiya ilə bağlı da istənilən mövzuda müraciətlərə cavab verirəm. Lakin Komitəyə gəldiyimdə bu sahə mənə tam yad olmasa da, ancaq bir növ yeni sahə sayıla bilər. Mənim ixtisasca tarixçi olmağım, din sahəsində aldığım bilgilər müəyyən köməkliyini edir. Amma bir də var ki, siz artıq icra strukturunun rəhbərisiniz. Mətbuatla münasibətlər mütəmadi olacaq. Vaxtaşırı olaraq burada mətbuat nümayəndələri ilə görüşlər keçirəcəyik. Ancaq bunun da bir ölçüsü olmalıdır. Hər gün buradan biz mətbuata açıqlamalar versək, buna böyük zaman sərf edə bilərik. Hər məsələyə də məncə Komitə sədri səviyyəsində açıqlama verməyə ehtiyac yoxdur. Çünki biz qlobal, ümummilli məsələlər ilə bağlı mövzulara qurumun saytı vasitəsilə məlumat veririk.
Mən özüm mətbuata çox hörmət edən biriyəm. Bu 20 il ərzində bir dəfə də mən mətbuat işçilərinə yazdığı yazıya görə iradımı bildirməmişəm. Mən bəzən başlıq seçimi zamanı uğursuzluq olarsa, ona münasibətimi bildirmişəm. Bəzən də haqqımda qərəzli yazı yazıldığında həmin qurumu məhkəməyə verməmişəm, medianın rəhbərinə müraciət etmişəm. Mən bütövlükdə hər şeyin dialoq yolu ilə həll edilməsinin tərəfdarıyam. Məni jurnalist dostlarım düz başa düşməlidir. Telefonum dəyişməz olaraq qalır. Ancaq gündəlik mətbuatla təmas qurmaq üçün vaxtımız məhduddur.
- Adətən millət vəkilləri tutduğu postdan icra strukturlarına təyin olunurlar. Siz də millət vəkili idiniz, indi Komitə sədriniz. Ümumiyyətlə, o postdan bu posta təyinat almaq necə bir hissdir? Orada asan idi, yoxsa burada?
- Mən YAP-nın üzvüyəm. Partiyamızın sədri cənab İlham Əliyev bizi hara təyin edirsə, onun etimadını doğrultmağa çalışırıq. Prezidentimiz uzun müddət partiyada bir funksioner kimi fəaliyyətimə etimad göstərib, millət vəkili kimi mənim partiyanın siyahısında namizədliyimə dəstək verib. Bu sahədə də göstərdiyi etimadı doğrultmağa çalışağacam. Əlbəttə, Milli Məclisin özünəməxsus yeri var. Oktyabrın əvvəlində Milli Məclisin açılışı olacaq. Hesab edirəm ki, açılışı televiziyadan izləyəndə 19 illik fəaliyyət göstərdiyim məclis üçün qəribsəyəcəm. Çünki 19 il az müddət deyil. Orada çox gözəl ab-hava var. Məclis doğrudan da böyük məktəbdir. Məclis haqqında bəzən yazılar yazırlar. Bu məni incidir. İndiki rəhbərlik də parlamenti çox demokratik qaydada idarə edir. Orada çoxlu dostlarım var. Millət vəkilliyindən icra strukturuna gəlməyin müəyyən psixoloji təsirləri olur. Çünki biz millət vəkili olaraq məclisdə həmişə icra strukturlarını tənqid etmişik. İndi mən tənqid edən yerdən tənqid olunan yerə keçmişəm. Bir zaman mənim dostlarım bizim fəaliyyətimizə qiymət verərkən onların içərisində mənim fəaliyyətimi də tənqid edənlər yəqin ki, olacaq. Mənim onda keçmiş millət vəkili kimi yaşadığım hisslə Komitə sədri kimi yaşadığım hisslər arasında fərqlər ortaya çıxacaq. Amma hər halda biz prezidentimizin qoyduğu tələbləri yerinə yetirməliyik. Vəzifə məsələsi ilə qənaətim odur ki, bu dünyada insan bir məsələni düşünməlidir. İnsan dövlətin, millətin marağını hər şeydən üstün tutmalıdır. Mən həmişə deyirəm ki, dövlət, millət marağı atdır, şəxsi maraq isə arabadır. Siz həmişə atı arabadan qabağa qoyacaqsınız. Əgər yerdəyişmə olsa, media da səni vuracaq, insanlar da pisləyəcək.
- Məktəblərdə dini dərslərin tədris olunması ilə bağlı məsələ tez-tez gündəmə gəlir. Siz bu məsələ ilə bağlı Təhsil Nazirliyi, digər qurumlarla danışıqlar aparmağı planlaşdırırsınızmı? Və ya aparmısınızmı?
- Əvvəla, deyim ki orta məktəblərdə dinlə bağlı biliklər verilir. Bununla bağlı bir sıra müzakirələr aparılıb. Təklif olunur ki, dünya dinləri ilə bağlı ayrıca dərslik hazırlansın. Tarix dərsliklərində, Həyat bilgisi dərsliyində bu məsələlərə toxunulub. Ola bilsin ki, Həyat Bilgisi dərsliyində ayrıca bölmədə yalnız İslam dini haqqında deyil, bütövlükdə mövcud olan səmavi dinlərlə yanaşı, digər lokal dinlər haqqında da məlumat verilsin. Bir statistikanı açıqlayım. Dünyada buddistləri, İslam dininə xidmət edənləri, xristianlığa əməl edənləri toplasaq, bu yerdə qalan əhalinin 3 milyard yarımı edə bilər. Yeddi milyarddan çox əhali bəs nəyə sitayiş edir? Elə yerlər var ki, orada ibtidai dinlər hələ də qalmaqdadır. Ona görə də bütövlükdə din haqqında yeni böyüyən nəslə ətraflı bilgi vermək lazımdır. İslam bütövlükdə sülh, əxlaq, mənəviyyat dinidir. İslam haqqında ətraflı bilgi verməyəndə kimsə yaranmış boşluqdan sui-istifadə edir. Mən tərəfdarıyam ki, Həyat Bilgisi dərsliyində bu məsələ genişləndirilsin. Yaxud da ayrıca yuxarı siniflərə çatdıqda xüsusi kurslar tədris olunsun. Bizim bu barədə müvafiq qurumlarla bağlı söhbətlərimiz var. Tələsməyək. Vaxt bu sahədə işlərin görülməsini tələb edir. Bu məsələlərdə yavaş tələsmək lazımdır.
